Głosy zakazanych książek
Poniżej – głosy wybranych książek (autorski wybór; pełna lista zakazanych książek dostępna jest na stronie internetowej).
«Psy Europy»
Alhierd Bacharevič
Mińsk, Lohvinau 2017; Mińsk, Januškievič 2021
Data wydania zakazu: 17.05.2022 (Lista „materiałów ekstremistycznych”)
Drugie miejsce w konkursie na najlepszą książkę prozatorską w języku białoruskim (Nagroda im. Giedroycia). Pierwsza białoruska książka beletrystyczna wpisana na listę materiałów ekstremistycznych Białoruskiego Ministerstwa Informacji. Została przetłumaczona na język rosyjski, niemiecki oraz polski.
Głos książki:
Ja, powieść, „Psy Europy”, zostałam objęta zakazem, albowiem jestem książką o języku władzy i władzy języka. Bo jestem bezlitosną satyrą wymierzoną w martwą utopię „łukaszenkowskiej stabilności”. Bo przedstawiam mroczną wizję przyszłości, w której Białoruś zostaje zaanektowana przez Imperium Rosyjskie. Bo opowiadam o rosyjskim faszyzmie i o tym, jak to imperium rozpoczyna nową wojnę światową. Bo jestem literaturą europejską, napisaną przez wolnego pisarza i po białorusku. Bo moim głównym tematem jest wolność.
«Ojczyzna. Malownicza historia. Od Ragnedy do Kościuszki»
Uładzimir Arłoŭ, Pavieł Tatarnikaŭ
Białoruś, Mińsk, Technałohija, 2016–2019
Data wydania zakazu: 18.10.2022 (Lista „materiałów ekstremistycznych”)
Książkę stanowią się ciekawe, nad wyraz bogate w treść i ilustracje opowiadania z historii Białorusi – od starożytności po koniec XVIII wieku. Wyróżniono ją jako najlepszą książkę dla dzieci (Nagroda Ciotki). Do 2020 r. książki Arłoŭa w przekładach na angielski i niemiecki były prezentowane przez MSZ Białorusi zagranicznym delegacjom. Sukces tej książki świadczył o procesach, które zachodziły w społeczeństwie do 2020 r.
Głos książki:
Jestem historią tej pamięci, co wieczna. Zakazali mnie po przeczytaniu, że Białoruś ma własny, odrębny kronikarski porządek – żaden rosyjski! Jego częścią są Eufrozyna, Skaryna, Kalinowski – luminarze narodu, którzy nie żyli na chwałę imperiów. Podległy okupantowi reżim nie jest w stanie tego zaakceptować. Zrezygnował z niezależności, by przyjąć rolę przybudówki imperium i stać się częścią ruskiego miru. Właśnie dlatego mnie unicestwiają – żeby pozbawić Białorusinów Ojczyzny. Żeby stracili korzenie przyszłości. Stałam się zwierciadłem historycznej godności: w jego odbiciu widoczny jest naród, któremu nie można narzucić cudzej prawdy.
Władze po raz pierwszy potwierdziły, że niszczą publikacje uznane za „ekstremistyczne”. Wynika to z decyzji sądu, zgodnie z którą mieszkaniec Kobrynia został skazany na 10 dni aresztu za „szerzenie ekstremizmu” – książkę Uładzimira Arłoua Ojczyzna: malownicza historia. Od Ragniedy do Kościuszki, która znajdowała się w jego domowej bibliotece.
«Białoruski Donbas»
Kaciaryna Andrejeva, Ihar Iljaš
Charków (Ukraina), Folio, 2020
Data wydania zakazu: 26.03.2021 (Lista „materiałów ekstremistycznych”)
Dokumentalna książka napisana przez dwoje politycznych więźniów. Kaciaryna Andrejeva została skazana za „zdradę stanu” na karę 8 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności. Jej mąż, Ihar Iljaš, został oskarżony o „wspieranie działalności ekstremistycznej” oraz „dyskredytację Białorusi”.
Głos książki:
Jestem świadectwem zdzierającym maski białoruskiej propagandy. Na moich stronach zapisano prawdę: Białoruś już od 2014 roku uczestniczyła w rosyjskiej wojnie przeciwko Ukrainie; wysyłała najemników i eksportowała śmierć na Donbas… Byli też Białorusini, którzy walczyli po stronie Ukrainy, ale to właśnie oni są prześladowani. Ukarano mnie za szerzenie prawdy, a moich autorów — Andrejevą, Iljaša — zamknięto na długie lata.
«Robak»
Zmicier Daškievič
Wilno (Litwa), Viešoji įstaiga Gudų informacijos centras, 2013
Data wydania zakazu: 11.02.2025 (Lista „materiałów ekstremistycznych”)
Zbiór refleksji i obserwacji autora spisanych podczas jego wcześniejszych pobytów w więzieniu (2006–2008, 2010–2013). W 2022 roku znów został aresztowany, tym razem ze względu na udział w protestach.
Głos książki:
Jestem dziełem zrodzonym na więziennej pryczy, wśród smrodu, szyderstwa i ciemności, i zaświadczam: kaci lękają się duszy, która nie została złamana. Chcą, żeby ludzie przestali wierzyć w idee i uwierzyli w strach. Zakazano mnie, bo podważam obraz „wzorowego więźnia” – złamanego i uniżonego. Lecz prawda wybrzmiewa na moich stronach: nawet w kajdanach człowiek może zachować wolność. Po raz kolejny mój autor znalazł się w niewoli, znów jako więzień polityczny. W domu czekają na niego żona i troje dzieci.
«Wybrane utwory»
Uładzimir Niaklajeŭ
Mińsk: Knihazbor, 2009
Data wydania zakazu: 15.08.2023 (lista „materiałów ekstremistycznych”)
Głos książki:
Jestem zbiorem jednego z najbardziej znanych współczesnych białoruskich poetów, uznanego klasyka, nominowanego do Nagrody Nobla, kandydata na prezydenta Białorusi w wyborach 2010 r., zmuszonego do emigracji do Polski po wydarzeniach 2020 r. W moich wersach wybrzmiewa wolna Białoruś, jej ból, czułość, siła i godność. Zakazano mnie, ponieważ prawdziwa poezja nie ugina się i kłania. Tak właśnie wzbudzam gniew tych, którzy chcą, by książki były martwe.
«Białoruska idea narodowa»
Zmicier Łukašuk, Maksim Harunoŭ
Mińsk: Miedysont, 2020
Data wydania zakazu: 17.05.2022 (lista „materiałów ekstremistycznych”)
Głos książki:
Jestem książką-dialogiem. Zawieram 85 wywiadów o narodowej idei Białorusi, 600 stron tekstu i tysiące błyskotliwych myśli – to rezultat dwuletniej pracy dziennikarskiej pod szyldem „Idea X”. Ludzie, którzy jako pierwsi stanęli na czele Białorusi, działacze społeczni, aktywiści i blogerzy rozważają o kraju i państwowości, przedstawiają swoją koncepcję idei narodowej, wizję przyszłości. Objęto mnie zakazem, ponieważ te rozważania stanowią zagrożenie dla reżimu, który pragnie, byśmy powierzyli mu nasz los, porzucili własną ideę i – tak naprawdę – siebie samych.
«„Wyzwoleni” i zniewoleni»
Alaksandr Smalančuk
Mińsk: Zmicier Kołas, 2021
Data wydania zakazu: 12.01.2023 (lista „materiałów ekstremistycznych”)
Głos książki:
Jestem dokumentalną prawdą o pograniczu: geograficznym i moralnym. Ujawniam, jak przebiegało przyłączenie Zachodniej Białorusi do sowieckiego imperium w 1939 r. Poddaję analizie 137 dokumentów archiwalnych, a także publikacje komunistycznej prasy – to rzeczywistość widziana z pozycji ideologii komunistycznej w stalinowskim wydaniu. Objęto mnie zakazem, ponieważ obalam mity o sowieckiej „wyzwoleńczej misji”. Bo mówię, że to „wyzwolenie” przychodzi jako strzał w tył głowy. Moja pamięć to lustro, które dla władzy jest nie do zniesienia, bo widzi w nim, że po raz kolejny ciągnie Białoruś w objęcia imperium.
«Kamienne serce»
Pavieł Sieviaryniec
Mińsk: Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna”, 2018
Data wydania zakazu: 20.06.2024 (lista „materiałów ekstremistycznych”)
Głos książki:
Jestem spowiedzią człowieka, który wierzy w Boga, Białoruś i białoruską drogę. Mój autor, więzień polityczny Pavieł Sieviaryniec, przez ostatnie 20 lat pisał swoje eseje w zamknięciu – w areszcie domowym, administracyjnym, w kolonii karnej. Zaś „Kamienne serce” to nieoficjalna nazwa mińskiego więzienia KGB. Ukazałam się w serii „Białoruska literatura więzienna”. A zakazana została za to, że moja wiara nie wynika z nakazu partii ani systemu, za to, że jestem zbyt prawdziwa, zbyt czysta i dlatego też bezwzględna wobec reżimu i propagandy.
«Zarys historii Białorusi (1795–2002)»
Zachar Šybieka
Mińsk: Encykłapiedyks, 2003
Data wydania zakazu: 27.12.2024 (lista „materiałów ekstremistycznych”), 21.11.2024 (Lista drukowanych publikacji, które „mogą zaszkodzić interesom narodowym Republiki Białoruś”)
Głos książki:
Jestem podręcznikiem dla tych, którzy nie chcą stać się ofiarą ideologicznych manipulacji. To autorska, zwięzła synteza historii Białorusi w kontekście ogólnoeuropejskim. Skupiam się na tych wątkach naszej przeszłości, które najbardziej ucierpiały wskutek propagandowych schematów imperialnej historiografii. Objęto mnie zakazem, bo uczę myślenia, a nie potakiwania. Głoszę: historia to nie stół montażowy dla władzy, tylko przestrzeń do poszukiwania prawdy.
«Tam, gdzie nie ma ciemności: Radio Swaboda»
Alaksandar Łukašuk
Praga (Czechy): Vesna, 2024
Data wydania zakazu: 23.05.2025 (lista „materiałów ekstremistycznych”)
Głos książki:
Jestem historią głosu, który przebił się nawet przez żelazną kurtynę. To opowieść o Radiu Swoboda. Mój autor, Alaksandar Łukašuk, przez 25 lat stał na czele białoruskiej redakcji, gdzie poznał wiele istotnych faktów. Nierzadko jednak musiał zatajać nazwiska swoich współpracowników, a także niektóre szczegóły i konflikty – dla bezpieczeństwa osób zaangażowanych. To także część dzisiejszej białoruskiej rzeczywistości i łukaszenkowskiego ucisku. Zakazano mnie, bo rozświetlam ciemność, która ogarnęła mój kraj.